Reels 2/10:
5 Bölümde Diyafram Hakkında Her Şey!
Herkese merhaba! Fotoğrafçılığın büyülü dünyasına hoş geldiniz! Serimizin ikinci konusu olarak bugün sizlerle bu dünyanın en temel ve önemli konularından biri olan diyafram ve alan derinliği hakkında detaylı bir rehber paylaşmak istiyorum. Bu rehber, hem yeni başlayanların hem de deneyimli fotoğrafçıların işine yarayacak bilgiler ve ipuçları içeriyor. Hazırsanız keşfetmeye başlayalım! 📸
Bölüm 1:
Diyafram ve Alan Derinliğine Giriş
Diyafram, alan derinliği, bokehler sayesinde güzelleşmiş bazı fotoğraflarım
Diyafram Nedir?
Diyafram, objektifinizin içinde bulunan ve ışığın sensöre ne kadar ulaşacağını kontrol eden bir açıklıktır. Bunu daha iyi anlamak için göz bebeğimizi düşünelim. Aydınlık bir ortamda göz bebeğimiz küçülür ve içeri az ışık girer, loş bir ortamda ise tam tersi olur. 
Diyafram da tıpkı göz bebeğimiz gibi çalışarak objektife giren ışık miktarını ayarlar. Diyafram değeri, “f-stop” veya “f-sayısı” olarak adlandırılan sayılarla ifade edilir (örn. f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22).
Diyaframı anlamak, fotoğrafçının ışığı kontrol etmesini ve fotoğrafın pozlamasını (aydınlık veya karanlık olmasını) ayarlamasını sağlar. Ayrıca alan derinliğini kontrol ederek fotoğrafın estetiğini belirler.
Bir örnekle açıklayalım: Diyelim ki loş bir ortamda portre çekiyorsunuz. Daha fazla ışık almak ve konuyu daha aydınlık çekmek için diyaframı f/2.8 gibi geniş bir değere ayarlamanız gerekir. Aynı zamanda arka planı bulanıklaştırıp konuyu öne çıkarmak istiyorsanız yine geniş diyafram kullanmanız gerekecektir.
f-Sayıları ve Diyafram Açıklığı İlişkisi
f-sayısı ile diyafram açıklığı arasındaki ilişkiyi anlamak çok önemli. Küçük bir f-sayısı (örn. f/1.4) geniş bir diyafram açıklığı anlamına gelirken, büyük bir f-sayısı (örn. f/22) dar bir diyafram açıklığına işaret eder. Yani f-sayısı küçüldükçe diyafram açıklığı büyür ve içeri daha fazla ışık girer.
f-sayılarını bilmek, fotoğrafçının diyaframı ayarlarken ne kadar ışık gireceğini ve alan derinliğinin nasıl etkileneceğini anlamasını sağlar.
NET Alan Derinliği
Net alan derinliği, fotoğrafınızda net olarak görünen alanın derinliğidir. Odaklandığınız noktanın önünde ve arkasında kabul edilebilir netlikte görünen alan olarak da tanımlayabiliriz. Diyafram açıklığı, alan derinliğini doğrudan etkiler.
Geniş diyafram (küçük f-sayısı) kullanıldığında alan derinliği daralır, yani odak noktasının önünde ve arkasında daha az alan net görünür. Bu etki, portre fotoğrafçılığında sıkça kullanılır. Örneğin, bir kişinin portresini çekerken geniş diyafram kullanarak arka planı bulanıklaştırabilir ve konuyu öne çıkarabilirsiniz.
Dar diyafram (büyük f-sayısı) kullanıldığında ise alan derinliği genişler ve odak noktasının önünde ve arkasında daha fazla alan net görünür. Bu etki, manzara fotoğrafçılığında sıkça kullanılır. Geniş bir manzarayı çekerken dar diyafram kullanarak hem ön plandaki hem de arka plandaki detayların net olmasını sağlayabilirsiniz.
Alan derinliği, fotoğrafçının fotoğrafın estetiğini ve kompozisyonunu kontrol etmesini sağlar. Konuyu vurgulamak veya tüm sahneyi net bir şekilde göstermek için kullanılabilir.
Alan Derinliğini Etkileyen 3 FaKTÖR DAHA VAR:
- Odak Uzaklığı: Uzun odak uzaklığı (telefoto lensler), dar alan derinliği; kısa odak uzaklığı (geniş açı lensler), geniş alan derinliği yaratır.
- Konu Mesafesi: Konuya ne kadar yakınsanız, alan derinliği o kadar daralır. Konudan uzaklaştıkça alan derinliği genişler.
- Sensör Boyutu: Daha büyük sensörler (full-frame), daha dar alan derinliği yaratır. Daha küçük sensörler (APS-C) ise daha geniş alan derinliği sağlar. Bu yüzdendir ki o şahane telefonlarımız minicik sensörleriyle asla profesyonel kameralar gibi ‘gerçek’ net alan derinliği olan fotoğraflar çekemiyor.
Bölüm 2: Diyaframın Fotoğrafa DİĞER Etkileri
Diyafram, bir fotoğrafın estetik ve teknik kalitesini pek çok yönden etkiler .Yukarıda detaylı olarak anlattığımız gibi diyafram, fotoğrafın net alan derinliğini belirler.
- Net Alan Derinliği ve Pozlama dışında, bir de bunları etkiler:
- Bokeh: Bokeh, odak dışı alanların estetik bulanıklığıdır. Geniş diyafram kullanıldığında bokeh daha belirgin ve yumuşak hale gelir. Bokeh’in kalitesi, objektifin diyafram bıçaklarının sayısına ve şekline bağlıdır. Daha fazla bıçak sayısı ve yuvarlak diyafram, daha hoş bir bokeh efekti yaratır. Bu görselde farklı lenslere ait bokehlere görüyorsunuz:
Farklı objektiflerin bokeh şekillerindeki bu farklılıklar diyaframların bıçak şekilleri ve tasarımlarıyla ilgili. Genel olarak bokeh ne kadar oval ve pürüzsüzse o kadar iyidir. Son başlık olan bonus bölümde örneği görebilirsiniz..
Farklı objektiflerin bokeh şekillerindeki bu farklılıklar diyaframların bıçak şekilleri ve tasarımlarıyla ilgili. Genel olarak bokeh ne kadar oval ve pürüzsüzse o kadar iyidir. Son başlık olan bonus bölümde örneği görebilirsiniz..- Keskinlik: Her objektifin en keskin olduğu bir diyafram değeri vardır. Genellikle bu değer, objektifin maksimum diyafram açıklığından 2-3 stop daha dar bir değerdedir (örn. f/5.6 veya f/8).
- Difraksiyon: Çok dar diyafram açıklıklarında (f/16 ve üzeri) ışık kırılması nedeniyle görüntüde keskinlik kaybı olabilir. Bu yüzden profesyonel ürün fotoğrafçıları takı çekimleri yaparken diyaframı F22 yapmak yerine orta diyaframlarda birkaç fotoğraf çekerek netlik birleştirme yapıyorlar.
Difraksiyon etkisiyle F22 diyafram :(
Bölüm 3: Işık ve Diyafram
Diyafram sadece alan derinliğini ve pozlamayı etkilemekle kalmaz, aynı zamanda ışık kaynaklarının fotoğrafta nasıl göründüğünü de belirler. Bu bölümde, diyaframın ışık kaynakları üzerindeki etkilerini ve bu etkileri nasıl yaratıcı bir şekilde kullanabileceğinizi keşfedeceğiz.
Işık Huzmeleri - Lens FlaRE
Geniş açıklıkta (Örneğin F:2.8) diyafram kullanıldığında, ışık kaynakları daha yumuşak ve yayılmış görünür. Ancak, ışık kaynağı doğrudan objektife vuruyorsa, açık diyafram ışık huzmeleri oluşturabilir.
Işık huzmeleri, fotoğraflara atmosfer ve derinlik katmak için kullanılabilir. Özellikle güneş ışınları, sisli ortamlar veya spot ışıklar gibi durumlarda etkileyici sonuçlar elde edilebilir.
Örneğin, ormanda güneş ışınlarının ağaçların arasından süzüldüğü bir sahne çekerken, açık diyafram (örneğin f/2.8 veya f/4) kullanarak ışık huzmelerini daha belirgin hale getirebilir ve fotoğrafa mistik bir hava katabilirsiniz. Işık huzmelerinin yoğunluğu ve şekli, diyafram açıklığına ve ışık kaynağının açısına göre değişir.
Yıldız Efekti
Işık kaynaklarını yıldız şeklinde göstermek için dar diyafram (f/16 ve üzeri) kullanılır. Bu etkiyi yaratmak için, ışık kaynağının küçük ve parlak olması gerekir.
Yıldız efekti, fotoğrafçılara gece fotoğraflarında ve diğer sahnelerde yaratıcı bir efekt kullanma imkanı sunar.
Örneğin gece bir şehir manzarası çekiyorken sokak lambalarının yıldız şeklinde görünmesini istiyorsanız f/22 gibi dar bir diyafram kullanarak bu efekti elde edebilirsiniz.
Bir ilginç bilgi daha; F22 yaptığınızda oluşan bu yıldız görüntüsünün kaç köşeli yıldız olacağına da objektifinizin bıçak sayısı karar veriyor :) Sizin lensininizde kaç köşe olacak öğrenmek için bana instagram DM’den lensinizin kaç bıçaklı olduğunu söyleyin yıldızınız kaç köşeli olacak söyleyeyim :)
Bölüm 4: İleri Düzey Teknikler
Hiperfokal Mesafe
Hiperfokal mesafe, belirli bir diyafram ve odak uzaklığında, sonsuzdan başlayarak size doğru net olan en yakın noktadır. Manzara fotoğrafçılığında maksimum alan derinliği elde etmek için kullanılır.
Hiperfokal mesafeyi bilmek, manzara fotoğrafçılarının mümkün olan en geniş alan derinliğini elde etmelerini sağlar. Bu sayede hem ön plan hem de arka plan net bir şekilde görüntülenebilir.
Örneğin geniş bir dağ manzarası çekmek istiyorsunuz, hiperfokal mesafeyi hesaplayarak ve bu mesafeye odaklanarak, hem ön plandaki çiçeklerin hem de arka plandaki dağların net bir şekilde görünmesini sağlayabilirsiniz. Hiperfokal mesafeyi öğrenmek için bu siteden yararlanabilirsiniz: https://www.dofmaster.com/dofjs.html
MTF Grafiği ve açıklaması
NOT: Bu basitleştirilmiş bir MTF grafiği, asıl MTF grafiğini okumak biraz karmaşık gelebilir.
MTF, bir objektifin keskinliğini ve kontrastını ölçmek için kullanılan bir yöntemdir. MTF grafikleri, objektifin farklı diyafram değerlerindeki performansını gösterir. Objektif seçerken MTF grafiklerini inceleyerek keskinlik ve kontrast performansını değerlendirebilirsiniz.
MTF grafikleri, fotoğrafçıların objektiflerin performansını anlamalarına ve ihtiyaçlarına en uygun objektifi seçmelerine yardımcı olur.
Portre çekimleri için yeni bir objektif satın almak istiyorsanız farklı objektiflerin MTF grafiklerini karşılaştırarak, hangi objektifin daha keskin ve daha yüksek kontrastlı görüntüler ürettiğini belirleyebilir. Lenslerin kolay anlaşılan MTF grafiklerini inceleyebileceğiniz iki güzel site: https://opticallimits.com/ ve https://ephotozine.com/
Her objektifin en keskin olduğu diyafram değeri “sweet spot” olarak adlandırılır. Bu değer genellikle objektifin maksimum diyafram değerinden 2-3 stop daha küçüktür. Sweet spot değerini bilmek, fotoğrafçının objektifinden maksimum keskinliği elde etmesini sağlar.
F-Stop ve T-Stop Farkı
İlginç bir konu, her lenste F değeri aynı miktarda ışık alması alması anlamına gelmiyor. Lenslerin ışık geçirgenlikleri farklı. F-stop, teorik bir diyafram değeri iken, T-stop objektifin gerçek ışık geçirgenliğini ifade eder.
Bu yüzden sinema lenslerinde T-stop kullanılır. T-stop değeri, özellikle video çekimlerinde, farklı objektifler arasında tutarlı bir pozlama elde etmek için önemlidir.
Örneğin bir film yönetmeni, bir sahneyi farklı kameralarda farklı objektifler kullanarak birkaç açıdan çekiyorsa T-stop değerlerini kullanarak, her objektifle aynı pozlamayı elde edebilir ve sahne geçişlerinde ışık farkı oluşmasını önleyebilir.
Özetle, tek kamera ile fotoğraf çeken biri iseniz T-stop kıyaslamalarına ihtiyacınız olmayacak, F-Stop yeterli. Fakat aynı diyaframa sahip iki lens arasında kaldığınızda buradan ışık geçirgenliği ( Transmission ) skorlarına da bakabilirsiniz: https://www.dxomark.com/Lenses/
Aralık Aylarının En Güzel Etkinliği: Özel ( CUSTOM / SHAPED ) Bokeh
Aralık ayında her yer led ışıklarla ışıl ışıl oluyorken, objektifin önüne özel şekiller kesilmiş kartonlar yerleştirilerek farklı bokeh efektleri yaratarak takipçilerinizi şaşırtın!
- Kendi özel bokeh efektlerinizi yaratmak için siyah bir kartona istediğiniz şekli lensin tam ortasına gelecek şekilde kesin ve objektifinizin önüne yerleştirin.
- Lensinizi manuel netleme alarak objenizi çok yakına getirerek, lensin izin verdiği en yakını netleyin ve custom bokehlerin tadını çıkarın.
Sevgililer Günü için sevgilinize sürpriz portre çekerken custom bokehler ile arka planda kalp şeklinde bokeh efektleri oluşturun :)
Benim fotoğraf okulumda eskiden her yılbaşı öncesinde Custom Bokeh çekim etkinliği yapardık. Bu videoda da 2015 yıl sonunda yaptığımız etkinlik için basit ama açıklayıcı videoyu sizinle paylaşmak istedim:
Bölüm 5: Yazılım ve Düzenleme Önerileri
Fotoğraflarınızı çektikten sonra, düzenleme yazılımları kullanarak diyafram ve alan derinliği ile ilgili bazı ayarlamalar yapabilirsiniz:
Focus Stacking
Makro çekimlerde daha fazla alan derinliği elde etmek için farklı odak noktalarında birden fazla fotoğraf çekip birleştirebilirsiniz. Veya yukarıda öğrendiğimiz, ürün fotoğraflarında maksimum keskinliği alabilmek için, objektifin en keskin diyaframında ( sweet spot) yaptığımız çekimlerde daha fazla net alan istersek focus stacking tekniğini uygulayabiliriz. Net fotoğrafları birleştirme işi kolaylıkla Helicon Focus veya Photoshop gibi yazılımlar kullanılarak uygulanabilir.
2024’de çıkan birkaç kamerada kamera içinde focus stacking yapabiliyor. Bunlardan biri de benim kameram Sony A7 R 5. Focus stacking yapılacak objenin en yakın ve en uzak birer fotoğrafını çekmeniz yeterli oluyor, aradaki netlik yeri değiştirerek çekilmesi gereken kareleri R5 hesaplayıp otomatik olarak netlik kaydırarak sırayla çekiyor. Stüdyoda ürün fotoğrafı (Sony A7 R5 Paraflaşla da focus stack yapabilen tek kamera şuan bildiğim kadarıyla) ve doğa fotoğrafçıları her yeri net ve keskin görseller için bi bakmasını tavsiye ederim.
BOnuS Bölüm: Sony Lens Teknolojileri ve Diyafram Kontrolü
Sony, fotoğrafçıların diyaframı daha etkili bir şekilde kontrol etmelerini ve alan derinliğini daha iyi yönetmelerini sağlayan birçok yenilikçi lens teknolojisi sunuyor. Bu teknolojiler, özellikle geniş diyafram açıklıklarında bile mükemmel keskinlik, etkileyici bokeh efektleri ve yüksek görüntü kalitesi elde etmeyi mümkün kılıyor.
XA (Extreme Aspherical) Elementler
XA (Extreme Aspherical) elementler, Sony’nin geliştirdiği özel lens elementleridir. Bu elementler, geleneksel asferik elementlere göre çok daha hassas bir şekilde üretilir ve lens yüzeyindeki kusurları minimize eder.
XA elementler, özellikle geniş diyafram açıklıklarında bile mükemmel keskinlik ve çözünürlük sağlar. Ayrıca, hoş ve doğal bokeh efektleri elde etmede de önemli rol oynarlar.
Bir portre fotoğrafçısı olarak örneğin Sony FE 85mm f/1.4 GM II lens kullanarak bir modelin fotoğrafını çektiğinizde, XA elementler içeren lens sayesinde f/1.4 gibi geniş bir diyafram açıklığında bile modelin yüzünde mükemmel keskinlik ve detaylar elde edilebilir. Aynı zamanda, arka planda yumuşak ve hoş bir bokeh efekti oluşur.
ED (Extra-low Dispersion) Cam
ED (Extra-low Dispersion) cam, renk sapmalarını (kromatik aberasyon) azaltmak için kullanılan özel bir cam türüdür. Renk sapmaları, farklı renklerin lens içinde farklı açılarda kırılması sonucu oluşan bir optik kusurdur ve fotoğraflarda renk saçaklanmalarına neden olabilir.
ED cam, renk sapmalarını minimize ederek daha net, daha keskin ve daha doğru renklere sahip fotoğraflar elde etmeyi sağlar.
Bir manzara fotoğrafçısı, Sony FE 70-200mm f/2.8 GM OSS II lens kullanarak bir dağ manzarası çektiğinde, bu lens, ED cam elementler içerdiğinden uzaktaki ağaçların ve dağların kenarlarında renk saçaklanmaları oluşmaz. Fotoğraf, daha gerçekçi renkler ve daha yüksek görüntü kalitesi ile elde edilir.
11 Yapraklı Dairesel Diyafram
Genel olarak, bir diyafram 7, 9 veya 11 diyafram bıçağı kullanıyorsa, diyafram küçüldükçe diyaframın şekli 7 kenarlı, 9 kenarlı veya 11 kenarlı çokgen olur. Ancak bunun belirli bir istenmeyen etkisi vardır, nokta ışık kaynaklarının odak dışı kalması dairesel değil çokgen görünür. α lensler, diyaframı tamamen açık ayarından 2 durak kapatıldığında neredeyse mükemmel şekilde dairesel tutan benzersiz bir tasarımla bu sorunun üstesinden gelir. Sonuç olarak daha pürüzsüz, daha doğal odak dışı kalma elde edilebilir.
Sony’nin birçok lensinde 11 yapraklı dairesel diyafram bulunur. Dairesel diyafram, geniş diyafram açıklıklarında bile daha doğal ve hoş bokeh efektleri oluşturur.
11 yapraklı dairesel diyafram, özellikle portre ve ürün fotoğrafçılığında, arka planda daha yumuşak ve estetik bokeh efektleri elde etmeyi sağlar.
Buraya yukarıdaki harika bokehlerle farkı anlamanız için iki ucuz lensin bokehlerini ekliyorum:
Yazıyı Berlin’de 2024’te Sony 50 mm F1.2 GM ile 1.2 diyaframda çektiğim bu kare ile bitireyim.
Bu Sayfa Gibi Gizli 9 Sayfa Daha Var!
Reels’e yorum yazarak bu gizli sayfaya eriştiniz. Bu sayfadaki gibi bilgi dolu 9 sayfa daha var. 50+ tekniği anlattığım 10 reels’lik serinin diğer sayfalarına erişmek için diğer reels’leri bulup onlara Instagram‘da yorum yapmayı unutmayın!
Diğer Rehberler ve İçerikler: (10 Reels > 10 Sayfa > 50+ Fikir ve Eğitimi)
- 10 Kasım 2024 > Renk Oyunları ( Renklı Işıklar ve UV – Black Light Hakkında)
- 13 Aralık 2024 > Fotoğrafçılığın Temel Taşı: Diyafram ve Alan Derinliği ( Bu sayfa)
- YAKINDA, INSTAGRAMDA!
Burak Bulut YILDIRIM KİMDİR?
Ödüllü fotoğrafçı ve mentor olarak 19 yıllık deneyimle birçok öğrenci ve fotoğrafçıya rehberlik ettim. Berlin’de yaşıyorum. Berlin’de ve İstanbul’da fotoğraf stüdyolarım olduğundan, sık sık İstanbul’da da bulunuyorum. 2018’den bu yana Sony Imaging Avrupa Marka Elçisi’yim.
6.000’den fazla kişiye eğitim verdim, birçok atölye ve fotoğraf gezisi organize ettim. Eğitimlerimi İngilizce veya Türkçe olarak alabilirsiniz. Bahçeşehir Üniversitesi’nde üç dönem Sony Alpha Türkiye adına reklam fotoğrafçılığı dersleri verdim; ayrıca farklı üniversitelerde ve fotoğrafçılık gruplarında seminerler ve kurslar için davet edildim.
Fotoğraf yolculuğuna birlikte çıkalım isterseniz, sağ alttaki Whatsapp butonuna tıklayın ve yeteneklerinizi bir adım ileriye taşıyalım!
Özel fotoğrafçılık dersleri için, önce bir ön görüşme yapıyoruz, sonrasında ihtiyacınıza özel hazırladığım Temel ve İleri seviye fotoğrafçılık eğitimlerini, yüz yüze ( Berlin / İstanbul) veya online (Worldwide) olarak sunuyorum.
TR 
EN 
DE 
